Udhëheqësi i të drejtave civile në SHBA, Malcolm X, u vra 58 vjet më parë, por trashëgimia e tij vazhdon, veçanërisht në komunitetin e afroamerikanëve.
“Malcolm X është po aq i rëndësishëm për lëvizjen e të drejtave civile sa Dr. Martin Luther King, Jr.”, tha Derek Handley, asistent profesor i anglishtes në Universitetin Wisconsin-Milwaukee dhe në një fakultet të lidhur me Departamentet e Afrikës dhe Diasporës Afrikane dhe Programin e Studimeve Urbane.
“Malcolm X ishte figura kryesore që lëvizja ‘Black Power’ i dha respekt të lartë”, tha Handley.
Malik el-Shabazz, i cili adoptoi emrin Malcolm X për të simbolizuar mbiemrin e tij të panjohur afrikan, predikoi fuqizimin e racës së zezë në një kohë të historisë amerikane kur shoqëria dominohej nga të bardhët.
Handley tha për Anadolu gjatë një interviste telefonike se shumë nga ndjekësit e Malcolm X-it i shihnin mësimet e tij si Bibla e tyre, duke përqafuar filozofitë e tij, të cilat nuk ishin parë më herët në Amerikë.
“Shumë njerëz me ngjyrë nuk kishin dëgjuar askënd të fliste për njerëzit e bardhë e të zinj si Malcolm-i. Ai shihej si i patrembur”, tha Handley.
“Mënyra sesi foli Malcolm, ai u bënte thirrje të rinjve me ngjyrë. Ai ishte simboli i burrërisë së njerëzve me ngjyrë në atë që ‘Unë nuk kam frikë nga askush, nuk kam frikë nga asnjë person i bardhë. Jo vetëm që nuk jam i barabartë me ju, por mund të jem më superior se ju’. Kjo ishte një mënyrë krejtësisht e re e të menduarit”, shton ai.
Malcom X e shpalli atë lloj retorike në shumë nga fjalimet e tij gjatë lëvizjes për të drejtat civile të viteve 1960, gjë që e bëri atë një “rrufe për kritika”.
“Ne të gjithë jemi në të njëjtën varkë dhe të gjithë kritikohemi ashpër nga i njëjti njeri. Ai thjesht është një njeri i bardhë”, tha ai në një fjalim më 3 prill 1964. “Të gjithë ne kemi vuajtur këtu, në këtë vend, shtypjen politike nga duart e të bardhëve, shfrytëzimin ekonomik nga duart e njeriut të bardhë dhe degradimin social në duart e të bardhëve”, ishte shprehur Malcolm.
Ndërsa Handley tha se Malcolm X fliste sinqerisht për diferencimin midis të zinjve dhe të bardhëve kur bëhej fjalë për diskriminimin dhe padrejtësitë sociale, ai shpjegoi se retorika e Malcolm X-it shpesh keqinterpretohet si e dhunshme, për të cilën ai tha se është një emërtim i gabuar.
“Historia dhe media e pikturuan këtë narrativë të Malcolm X-it si promovuese e dhunës, kur nuk ishte dhunë ajo që ai po promovonte. Ishte vetëmbrojtje”, thotë Handley.
“Ai nuk po bënte thirrje për protesta të dhunshme. Malcolm X thoshte se nëse dikush ju godet me shkop në kokë, ju keni të drejtë të mbroni veten”, shtoi ai.
Handley vuri në dukje se Malcolm X dhe Martin Luther King janë figura të të drejtave civile, filozofitë e të cilëve zakonisht pikturohen me një goditje të brushës.
“Njerëzit duan ta ngrijnë MLK-në në kohë, duke treguar gjithmonë fjalimin e tij ‘Unë kam një ëndërr’”, thotë Handley.
“Në të njëjtën mënyrë, ata e ngrijnë Malcolm X-in në kohën kur ai ishte me Kombin e Islamit dhe promovoi vetëmbrojtje duke vënë në dukje padrejtësitë me të cilat përballen të zinjtë nga duart e të bardhëve. Ata ngrihen në kohë: Martin ishte i padhunshëm. Malcolm ishte i dhunshëm”, shprehet ai.
Malcolm X u bë i famshëm në vitet 1950 me ngjitjen e tij meteorike si anëtar i Kombit të Islamit. Ai zuri gjithnjë e më shumë vend në qendër të skenës së liderit të grupit, Elijah Muhamed, dhe deklaroi një qasje “muskuloze” ndaj lëvizjes për të drejtat civile, e cila ishte dukshëm në kontrast me filozofinë paqësore të MLK-së, duke bërë që publiku të portretizonte Malcolm X-in si udhëheqës militant.
“Kur i krahasoni të dy, MLK ishte më i pranueshëm për popullatën e moderuar të bardhë sesa Malcolm X”, tha Handley.
“Ata i konsideronin ndjekësit e Malcolm-it dhe i portretizonin muslimanët me ngjyrë me një narrativë të të qenit të dhunshëm dhe i quanin ndjekësit e tij racistë të vërtetë, sepse ata ishin njerëzit që me të vërtetë i urrenin të tjerët. Dhe për shumë njerëz të bardhë, ta shihnin këtë ishte e frikshme”, shtoi Handley.
Më 21 shkurt 1965, Malcolm X u vra ndërsa po fillonte një fjalim në sallën e Ballos Audubon në New York.
Tre burra me ngjyrë u arrestuan për vrasjen e Malcolm X-it. Dy prej tyre nuk kishin qenë fare në skenën e të shtënave atë ditë.
Zyra e Prokurorit të Qarkut të Manhattan-it në New York rihapi çështjen dhe të dy të dënuarit gabimisht u shfajësuan dhe u liruan nga dënimet në nëntor 2021.
Gjatë gati gjashtë dekadave që nga vrasja e tij, Handley tha se narrativa e filozofive të të drejtave civile të Malcolm X-it ka ndryshuar në lidhje me mënyrën se si publiku e sheh atë, pjesërisht sepse shoqëria përfundimisht ka parë mënyrat në të cilat MLK dhe Malcolm X ndikuan te njëri-tjetri.
“Malcolm përqafoi disa nga filozofitë e Martinit kur erdhi puna që të zinjtë dhe të bardhët të merren vesh. Ai nuk po fliste për shtrëngim duarsh, por nëse je person i bardhë i sinqertë, ne mund të punojmë së bashku”, shpjegon Handley.
“Në të njëjtën mënyrë, MLK përqafoi disa nga pikëpamjet e Malcolm X-it, pasi MLK kishte thënë në vitet e tij të mëvonshme para vrasjes së tij (4 prill 1968) se ishte krenar që ishte i zi dhe se ai përqafoi ‘fuqinë e zezë’ dhe ‘fuqizimin e të zinjve’”.
Ashtu si me MLK-në, Handley tha se motivi i Malcolm X-it ishte i qartë në atë se ai u përpoq të sillte barazi dhe drejtësi për komunitetin afroamerikan.
“Trashëgimia e Malcolm X-it sot është se ju jeni dikush, keni krenari, keni këtë nocion të fuqisë ekonomike të zezë”, tha Handley.
“Ai ndikoi në lëvizjen e fuqisë së zezë, lëvizjen artistike të të zinjve, lëvizjen studentore të të zinjve”, shprehet ai.
“Programet dhe departamentet e studimeve mbi afroamerikanët që po krijohen nëpër kolegjet e vendit, kjo është trashëgimia e Malcolm X-it. Fakti që historia e afroamerikanëve në të vërtetë po mësohet në shkolla është për shkak të Malcolm X-it”, vazhdon Handley.
Në shoqërinë e sotme, ku padrejtësitë e të drejtave civile ende ndodhin kundër afroamerikanëve, si vrasja e George Floyd-it më 25 maj 2020, Handley tha se ndikimi i MLK-së dhe Malcolm X-it mbetet i qartë.
“Unë shoh trashëgiminë e Malcolm-it dhe Martinit në lëvizjen ‘Black Lives Matter’. Dhe çfarë dua të them me këtë, me Malcolm-in, kishe këtë krenari të zezë, këtë vetëvendosje se ishe dikush i rëndësishëm. Dhe Martini e zgjodhi atë filozofi në fund të jetës së tij”, tha Handley.
“Çdo jetë është e rëndësishme. Nuk ka rëndësi nëse je ish-mashtrues apo shisni cigare ilegalisht. Çdo jetë ka rëndësi, dhe kur ajo jetë po hiqet padrejtësisht, atëherë duhet bërë diçka për ta ndaluar atë, të protestohet, të bëhen kërkesa për t’u siguruar që kjo të mos ndodhë më”, u shpreh për Anadolu profesori Derek Handley.
