Maqedonia e Veriut është radhitur në krye të listës së vendeve me ajër të ndotur. Në bazën globale të të dhënave, NUMBEO, e cila prezanton shkallën e ndotjes së ajrit në nivel botëror, qyteti i Tetovës listohet i dyti, pas qytetit Katmandu në Nepal.
Ajër i ndotur konsiderohet kur nivelet e grimcave PM2.5, të cilat mund të bllokojnë mushkëritë e njerëzve, janë shumë të larta. Sipas udhëzimeve të Organizatës Botërore të Shëndetësisë, nëse këto nivele janë midis zeros dhe 50, cilësia e ajrit konsiderohet “e mirë”.
Nëse janë midis 51 dhe 100, cilësia e ajrit është “e kënaqshme” dhe përmbi 100 është “e keqe”.
Të dhënat e stacioneve matëse të dikasterit të Ambientit Jetësor dhe Planifikimit Hapësinor në Maqedoninë e Veriut tregojnë se, përveç Tetovës, edhe disa qytete të tjera kanë qenë të mërkurën mbi nivelet e lejuara – në mesin e tyre: Strumica, Shkupi, Gostivari e Velesi.
Në ndotje thuhet se kontribuojnë një varg faktorësh, nga emetimet e automjeteve deri te pluhuri dhe moti.
Hamdi Sulejmani, këshilltar në Asamblenë Komunale të Tetovës, nga Lista e Pavarur e Ambientalistëve, thotë për Radion Evropa e Lirë se inspektorati i angazhuar për detektimin e ndotësve, duhet të jetë më aktiv në ushtrimin e detyrës, veçanërisht gjatë stinës së dimrit, kur, sipas tij, përdoren lëndë të ndryshme për djegie.
Ngadhënjim Mehmeti, nga organizata joqeveritare “Eco Guerilla” në Tetovë, thotë se në ndotjen e ajrit ndikon edhe mënyra e ngrohjes së amvisërive, bizneseve dhe institucioneve.
“Ministria e Ambientit e Maqedonisë së Veriut, viteve të fundit, zbatoi një projekt me subvencionimin e invertorëve, si zëvendësim për ngrohjen me dru, me qëllim që të ulet sadopak ndotja. Mirëpo, në vende të varfra si Maqedonia e Veriut ngrohja me energji elektrike është luks”, thotë Mehmeti për Radion Evropa e Lirë.
“Ajo që premtohet me vite nga qeveritë, por nuk realizohet, është rrjeti i gazifikimit. Nëse jo amvisëritë, por objektet publike, si shkollat, spitalet e bizneset e mëdha… po të fillonin ato ngrohjen me gaz, do ishte një hap i madh për uljen e ndotjes”, shton ai.
Në bazë të të dhënave të fundit të Agjencisë Evropiane të Mjedisit, ndotja e ajrit si “vrasës i padukshëm” në Evropë shkakton 307,000 vdekje të parakohshme në vit.
Nivelet e larta të ndotjes vijnë në kohën kur Maqedonia e Veriut, sikurse edhe vende të tjera në botë, po përballet me shifra të larta të të infektuarve me koronavirus. Mjekët thonë se ndotja e ajrit është e pritshme të përkeqësojë gjendjen e personave me sëmundje kronike, veçanërisht të atyre që preken me koronavirus.
“Zvogëlimi i kualitetit të jetës, i cili vjen si rezultat i ndotjes së ajrit, në mënyrë indirekte rrit edhe shkallën e vdekshmërisë nga infeksioni me COVID-19”, thotë mjeku Zllate Mehmedoviq, duke iu referuar sëmundjes së rrugëve të frymëmarrjes, që e shkakton koronavirusi.
Sipas Mehmedoviqit, i cili është i angazhuar në qendrën për trajtimin e pacientëve me koronavirus në Shkup, mbajtja e maskave edhe në ambiente të hapura do të zvogëlonte rrezikun nga ajri i ndotur.
Autoritetet në Maqedoninë e Veriut kanë paralajmëruar formimin e një “fondi të gjelbër”, në vlerë prej dhjetëra miliona eurosh, për të luftuar ndotjen e ajrit dhe ndryshimet klimatike.
Por, shumë organizata joqeveritare, që në fokus kanë cilësinë e ajrit, thonë se vendimet për sa i përket uljes së nivelit të ndotjes së ajrit, autoritetet i marrin për qëllime populiste dhe si të tilla nuk japin rezultate afatgjate.
